نزهة الامم فی العجائب و الحکم (کتاب)«نزهة الامم فی العجائب و الحکم»، کتابی است به زبان عربی ، در باره مصر، از ابتدای پیدایش تا قرن دهم هجری، نوشته ابو البرکات، محمد بن احمد بن ایاس الحنفی، مؤرخ مصری (۸۵۲- ۹۰۸ ق). ۱ - ساختار کتابکتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، دکتر محمد زینهم محمد عزب؛ مقدمه مؤلف و مطالب متنوع دیگر می‌باشد. کتاب، فاقد باب بندی و فصل بندی است و مطالب آن، در قالب عناوین مختلف ذکر شده است. ۲ - گزارش محتوامؤلف، در این کتاب، به معرفی مصر از نقطه نظر تاریخی و جغرافیایی و غیره می‌پردازد. پاره‌ای از مباحث مطرح شده در کتاب، به شرح زیر است: معرفی حدود سرزمین مصر، معرفی دریای قلزم و عجایب آن، معرفی دریای روم که رود نیل در آن می‌ریزد، وجه تسمیه مصر بدین نام؛ در این باره، مؤلف، می‌نویسد: گفته شده نام این سرزمین قبل از طوفان نوح علیه‌السّلام ، «جزله» بوده و سپس به «مصر» تغییر نام یافته است. سپس در باره وجه تسمیه مصر بدین نام، اقوالی را نقل می‌کند. مؤلف، در ادامه، با اشاره به اینکه نام مصر بیش از بیست بار در قرآن کریم به اشاره یا به تصریح آمده، به برخی از فضایل این سرزمین اشاره می‌کند. معرفی ویژگی‌های اخلاقی ساکنان مصر و نیز طبایع و امزجه ایشان، بحث دیگری از کتاب حاضر است. در مبحثی دیگر، مؤلف، در باره برخی عجایب سرزمین مصر، نظیر طلسم‌ها و... سخن می‌گوید. وی، در این باره، کلامی نزدیک به این مضمون دارد: «قضاعی، گوید جاحظ، گفته است عجایب دنیا ، سی تاست که بیست تای آن در مصر وجود دارد، از جمله آنها، دو هرم بزرگ، برباسمنود، حائط العجوز، ورزشگاهی در اسکندریه و... است. فضایل رود نیل، مبحث دیگری از کتاب حاضر است. معرفی استان‌های مصر، یادکرد مقدار خراج مصر، معرفی دیوان و نیز دیوان خراج و اموال مصر، یادکرد خراج مصر در دوره اسلامی ، شگفتی‌های اهرام سه گانه مصر، گزیده‌ای از شعر شاعران در باره اهرام ثلاثه، معرفی کوه‌های مصر و نیز شهرهای آن، معرفی شهر اسکندریه و یادکرد فتح آن به دست مسلمانان، معرفی خلیج‌های مصر (نظیر خلیج سخا، خلیج سردوس، خلیج اسکندریه، خلیج قاهره و...) ، معرفی برخی از شهرهای مصر (نظیر تنیس، دورا، قیس، بلبیس، صالحیه و...) ، عناوین مباحث دیگر این کتاب هستند. ۳ - وضعیت کتابکتاب، مشتمل بر پاورقی‌های محقق و نیز فهرست‌های ذیل می‌باشد: ۱. فهرست عمومی تاریخ اسلام . ۲. منابع و مآخذ پژوهش. ۳. فهرست مطالب کتاب. ۴ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |